ടിപ്പുവിന്‍റെ റോക്കറ്റ്

പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽ, ഫ്രഞ്ചുകാർക്കെതിരായ നെപ്പോളിയൻ യുദ്ധങ്ങളിൽ , യൂറോപ്യൻ ഭൂഖണ്ഡത്തിൽ മുമ്പൊരിക്കലും ഉപയോഗിക്കാത്ത ഒരു സൈനിക ആയുധം അവർ അവതരിപ്പിച്ചു. സർ വില്യം കോൺഗ്രീവ് എന്ന പേരിൽ ഒരു ഇംഗ്ലീഷ് സൈനികർ കണ്ടുപിടിച്ചതാണെന്ന് കരുതപ്പെടുന്ന കോംഗ്രീവ് റോക്കറ്റ്. ഫ്രഞ്ച് സൈനികർക്കെതിരെ വിന്യസിക്കുന്നതിനായി 1800 കളുടെ തുടക്കത്തിൽ നടത്തിയ പരീക്ഷണങ്ങൾക്ക് ശേഷം കോംഗ്രീവ് ഈ റോക്കറ്റുകൾ കണ്ടുപിടിച്ചതായി അറിയപ്പെടുന്നു. റോക്കറ്റുകളുടെ കരുത്തും ഫലപ്രാപ്തിയും ഉടനടി ശ്രദ്ധ ആകർഷിക്കുകയും ബ്രിട്ടീഷുകാരെ താമസിയാതെ ഡെൻമാർക്ക്, ഈജിപ്ത്, ഫ്രഞ്ച്, റഷ്യ, മറ്റ് നിരവധി രാജ്യങ്ങളിലെ സൈനിക എഞ്ചിനീയർമാർ പിന്തുടരുകയും ചെയ്തു. എന്നിരുന്നാലും, പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ മധ്യത്തോടെ ചരിത്രകാരന്മാർ, ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ സൈനിക ഭൂതകാലത്തെക്കുറിച്ച് അന്വേഷിക്കുമ്പോൾ, കോംഗ്രീവ് റോക്കറ്റിന്റെ വേരുകൾ ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിൽ - ടിപ്പു സുൽത്താൻ രാജ്യത്തിൽ ഉണ്ടെന്ന് കണ്ടെത്തിയിരുന്നു.

■ റോക്കറ്റുകൾ അല്ലെങ്കിൽ 'ഫയർ-അമ്പുകൾ' പതിനഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിൽ തന്നെ യൂറോപ്പിൽ ഉപയോഗത്തിലുണ്ടായിരുന്നു.എന്നിരുന്നാലും, ടിപ്പു സുൽത്താന്റെ ഭരണകാലത്ത് നിർമ്മിച്ച റോക്കറ്റുകൾ മൈസൂറിയൻ റോക്കറ്റുകൾ എന്ന് അറയപ്പെടുന്നു. “ഈ കാലഘട്ടത്തിലെ മൈസൂർ റോക്കറ്റുകൾ ബ്രിട്ടീഷുകാർ കണ്ടതിനേക്കാളും അറിയുന്നതിനേക്കാളും വളരെയധികം മുന്നേറിയിരുന്നു, പ്രധാനമായും പ്രൊപ്പല്ലന്റ് കൈവശം വയ്ക്കാൻ ഇരുമ്പ് ട്യൂബുകൾ ഉപയോഗിച്ചതിനാലാണ്,” ശാസ്ത്രജ്ഞൻ റോഡാം നരസിംഹ തന്റെ ലേഖനത്തിൽ 'മൈസൂരിലെയും ബ്രിട്ടനിലെയും റോക്കറ്റുകൾ' എന്ന ലേഖനത്തിൽ എഴുതുന്നു. മൈസൂർ റോക്കറ്റുകളുടെ കണ്ടുപിടുത്തം ആ അർത്ഥത്തിൽ ഇന്ത്യൻ സൈനിക ചരിത്രത്തിലെ മുൻ‌നിരയിലായിരുന്നു, അവ പെട്ടെന്നുതന്നെ ലോകത്തിലെ പല രാജ്യങ്ങളും യുദ്ധത്തിന് പോയ രീതിയെ ബാധിച്ചു.

■കർണാടകയിലെ ശിവമോഗ ജില്ലയിലെ ഒരു ഗ്രാമത്തിൽ ഉപേക്ഷിക്കപ്പെട്ട കിണറിന്റെ ചെളിയിൽ നിന്ന് ആയിരത്തിലധികം മൈസൂർ റോക്കറ്റുകൾ അടുത്തിടെ കണ്ടെത്തി.ടിപ്പു സുൽത്താൻ കാലഘട്ടത്തിലെ സമാനമായ റോക്കറ്റുകൾ മുമ്പും ഖനനം നടത്തി, ചിലത് ലണ്ടൻ മ്യൂസിയത്തിൽ ശേഖരിച്ചു. ടിപ്പു സുൽത്താന്റെ സൈനിക തന്ത്രത്തിലേക്ക് റോക്കറ്റുകളുടെ കണ്ടെത്തൽ വീണ്ടും പണ്ഡിതരുടെ ശ്രദ്ധ തിരിക്കുന്നു, ഇത് ബ്രിട്ടീഷുകാരെ തന്റെ മൈസൂർ മേഖലയ്ക്ക് പുറത്ത് വളരെക്കാലം നിലനിർത്താൻ സഹായിച്ചു

■സൈനിക ഉപയോഗത്തിനായി വിജയകരമായി വിന്യസിച്ച ഇരുമ്പ്കവചമുള്ള റോക്കറ്റുകളാണ് ഇന്ത്യൻസൈനിക ആയുധം . 1780 കളിലും 1790 കളിലും മൈസൂർ സൈന്യം ബ്രിട്ടീഷ് ഈസ്റ്റ് ഇന്ത്യാ കമ്പനിക്കെതിരെ റോക്കറ്റുകൾ ഫലപ്രദമായി ഉപയോഗിച്ചു.കമ്പനിയുമായുള്ള അവരുടെ വൈരുദ്ധ്യങ്ങൾ ബ്രിട്ടീഷുകാരെ ഈ സാങ്കേതികവിദ്യയിലേക്ക് തുറന്നുകാട്ടി, 1805 ൽ കോംഗ്രീവ് റോക്കറ്റിന്റെ വികാസത്തോടെ യൂറോപ്യൻ റോക്കറ്റിയെ മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകാൻ ഇത് ഉപയോഗിച്ചു.

■ഹൈദർ അലിയുടെ കാലത്ത് 1,200 ഓളം പുരുഷന്മാരുമായി മൈസൂർ ആർമിയിൽ ഒരു സാധാരണ റോക്കറ്റ് കോർപ്സ് ഉണ്ടായിരുന്നു. രണ്ടാം ആംഗ്ലോ-മൈസൂർ യുദ്ധത്തിൽ പോളിലൂർ യുദ്ധത്തിൽ (1780) ഹൈദർ അലിയുടെ റോക്കറ്റുകളിലൊന്നിൽ നിന്ന് കേണൽ വില്യം ബെയ്‌ലിയുടെ വെടിമരുന്ന് സ്റ്റോറുകൾ പൊട്ടിത്തെറിച്ചതായി കരുതപ്പെടുന്നു, ഇത് ബ്രിട്ടീഷ് അപമാനത്തിന് കാരണമായി. 

■ഹൈദർ അലിയും മകൻ ടിപ്പു സുൽത്താനും ആംഗ്ലോ-മൈസൂർ യുദ്ധസമയത്ത് വലിയ ബ്രിട്ടീഷ് ഈസ്റ്റ് ഇന്ത്യാ കമ്പനി സേനയ്‌ക്കെതിരെ ഫലപ്രദമായി വിന്യസിച്ചു. ഈ മിസൈലുകൾ വാളുകൊണ്ട് ഘടിപ്പിക്കുകയും ശത്രുവിന് അഭിമുഖമായി അരികുകളുമായി ഇറങ്ങുന്നതിന് മുമ്പ് വായുവിലൂടെ നിരവധി മീറ്റർ സഞ്ചരിക്കുകയും ചെയ്തു. ബ്രിട്ടീഷുകാർ സാങ്കേതികവിദ്യയിൽ താൽപര്യം കാണിക്കുകയും പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഇത് കൂടുതൽ വികസിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ഈ കാലഘട്ടത്തിലെ മൈസൂർ റോക്കറ്റുകൾ ബ്രിട്ടീഷുകാർ കണ്ടതിനേക്കാൾ വളരെയധികം മുന്നേറിയിരുന്നു, പ്രധാനമായും പ്രൊപ്പല്ലന്റ് കൈവശം വയ്ക്കാൻ ഇരുമ്പ് ട്യൂബുകൾ ഉപയോഗിച്ചതിനാലാണ്; ഇത് മിസൈലിന് (2 കിലോമീറ്റർ പരിധി വരെ) ഉയർന്ന and ർജ്ജവും ദൈർഘ്യമേറിയ ശ്രേണിയും പ്രാപ്തമാക്കി. യൂറോപ്പിലും റോക്കറ്റുകൾ നിലവിലുണ്ടായിരുന്നുവെങ്കിലും അവ ഇരുമ്പുപയോഗിച്ചിരുന്നില്ല, അവയുടെ വ്യാപ്തി അവരുടെ കിഴക്കൻ ഏഷ്യൻ എതിരാളികളേക്കാൾ വളരെ കുറവായിരുന്നു. ഈ ചുറ്റിക മൃദുവായ ഇരുമ്പ് റോക്കറ്റുകൾ അസംസ്കൃതമായിരുന്നു, പക്ഷേ കറുത്ത പൊടിയുടെ കണ്ടെയ്നറിന്റെ പൊട്ടിത്തെറിക്കുന്ന ശക്തി മുമ്പത്തെ പേപ്പർ നിർമ്മാണത്തേക്കാൾ വളരെ കൂടുതലായിരുന്നു, മാത്രമല്ല കൂടുതൽ ആന്തരിക മർദ്ദം സാധ്യമായിരുന്നു. 1792ലും 1799 ലും ശ്രീരംഗപട്ടത്തിൽ നടന്ന യുദ്ധങ്ങളിൽ ബ്രിട്ടീഷുകാർക്കെതിരെ ഈ റോക്കറ്റുകൾ ഗണ്യമായി ഉപയോഗിച്ചു

■ടിപ്പു ധാരാളം റോക്കറ്റുകൾ നിർമ്മിക്കുകയും ബ്രിട്ടീഷുകാർക്കെതിരായ യുദ്ധങ്ങളിൽ വൻതോതിൽ റോക്കറ്റ് ആക്രമണം നടത്തുകയും ചെയ്തിരുന്നു. ടിപ്പുവിന്റെ 1780 പോളിലൂരിലെ യുദ്ധത്തിൽ (രണ്ടാം ആംഗ്ലോ മൈസൂർ യുദ്ധം) ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ പരാജയത്തിൽ ഇത്തരം റോക്കറ്റ് ആക്രമണങ്ങൾ പ്രധാന പങ്കുവഹിച്ചു. 

■ ടിപ്പു സുൽത്താൻ ഫാത്തുൽ മുജാഹിദിൻ എന്ന സൈനിക മാനുവൽ എഴുതി, അതിൽ ഓരോ മൈസൂറിയൻ കുഷൂണിനും (ബ്രിഗേഡ്) 200 റോക്കറ്റ് പുരുഷന്മാരെ നിയോഗിച്ചു. മൈസൂരിൽ 16 മുതൽ 24 വരെ കുഷൂൺ കാലാൾപ്പട ഉണ്ടായിരുന്നു. സിലിണ്ടറിന്റെ വ്യാസവും ലക്ഷ്യത്തിലേക്കുള്ള ദൂരവും കണക്കാക്കിയ കോണിൽ റോക്കറ്റ് മനുഷ്യർക്ക് അവരുടെ റോക്കറ്റുകൾ വിക്ഷേപിക്കാൻ പരിശീലനം നൽകി.കൂടാതെ, അഞ്ച് മുതൽ പത്ത് വരെ റോക്കറ്റുകൾ ഒരേസമയം വിക്ഷേപിക്കാൻ പ്രാപ്തിയുള്ള ചക്ര റോക്കറ്റ് ലോഞ്ചറുകൾ യുദ്ധത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചു. റോക്കറ്റുകൾക്ക് വിവിധ വലുപ്പങ്ങളുണ്ടാകാം, പക്ഷേ സാധാരണയായി 8 ഇഞ്ച് (20 സെ.മീ) നീളവും 1.5 മുതൽ 3 ഇഞ്ച് (3.8 മുതൽ 7.6 സെന്റിമീറ്റർ വരെ) വ്യാസമുള്ളതുമായ മൃദുവായ ചുറ്റിക ഇരുമ്പിന്റെ ഒരു ട്യൂബ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ഒരു അറ്റത്ത് അടച്ച് മുളയുടെ ഒരു ഷാഫ്റ്റിൽ കെട്ടിയിരിക്കും 4 അടി (1 മീ) നീളമുണ്ട്. ഇരുമ്പ് ട്യൂബ് ഒരു ജ്വലന അറയായി പ്രവർത്തിക്കുകയും അതിൽ നന്നായി പായ്ക്ക് ചെയ്ത കറുത്ത പൊടി പ്രൊപ്പല്ലന്റ് അടങ്ങിയിരുന്നു. ഒരു പൗണ്ട് (~ 500 ഗ്രാം) പൊടി വഹിക്കുന്ന റോക്കറ്റിന് ഏകദേശം 1,000 യാർഡ് (m 900 മീ) സഞ്ചരിക്കാനാകും. ഇതിനു വിപരീതമായി, യൂറോപ്പിലെ റോക്കറ്റുകൾക്ക് വലിയ ചേംബർ സമ്മർദ്ദം ചെലുത്താൻ കഴിഞ്ഞില്ല, ഇരുമ്പുപയോഗിച്ചിട്ടില്ലാത്തതിനാൽ അത്തരം ദൂരങ്ങളിൽ എത്താൻ കഴിവില്ലായിരുന്നു.

■സിറ്റി മാർക്കറ്റിനടുത്തുള്ള ജുമ്മ മസ്ജിദിനും ബാംഗ്ലൂരിലെതാരമണ്ഡൽപേട്ടിനുമൊപ്പം റോഡ് മുഴുവൻ ടിപ്പുവിന്റെ റോക്കറ്റ് പ്രോജക്ടിന്റെ കേന്ദ്രമായിരുന്നു, അവിടെ അദ്ദേഹം ഒരു ലബോറട്ടറി സ്ഥാപിച്ചു

■മൂന്നാം ആംഗ്ലോ-മൈസൂർ യുദ്ധത്തിൽ1792 ൽ ടിപ്പു സുൽത്താൻ രണ്ട് റോക്കറ്റ് യൂണിറ്റുകൾ കളത്തിലിറക്കി, 120 പുരുഷന്മാര്‍ സംഘം, 131 പുരുഷന്മാര്‍ സംഘം. 1792 ഫെബ്രുവരി 6 ന് രാത്രി വടക്ക് നിന്ന് കാവേരി നദിയിലേക്ക് പോകുമ്പോൾ ലഫ്റ്റനന്റ് കേണൽ നോക്സിനെ ശ്രീരംഗപട്ടണയ്ക്ക് സമീപം റോക്കറ്റ് ആക്രമിച്ചു. ടിപ്പു സുൽത്താന്റെ സൈന്യത്തിൽ റോക്കറ്റ് കോർപ്സ് 5,000 ത്തോളം വരും. ആചാരപരമായ ആവശ്യങ്ങൾക്കായി മൈസൂർ റോക്കറ്റുകളും ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.ജേക്കബിൻ ക്ലബ് ഓഫ് മൈസൂർ ടിപ്പു സുൽത്താനിലേക്ക് ഒരു സംഘത്തെ അയച്ചു, തോക്ക് സല്യൂട്ടിന്റെ ഭാഗമായി 500 റോക്കറ്റുകൾ വിക്ഷേപിച്ചു.

■ നാലാം ആംഗ്ലോ-മൈസൂർ യുദ്ധത്തിൽനിരവധി തവണ റോക്കറ്റുകൾ ഉപയോഗിച്ചു. ഇവയിലൊന്നിൽ കേണൽ ആർതർ വെല്ലസ്ലി ഉൾപ്പെടുന്നു , പിന്നീട് വെല്ലിംഗ്ടണിലെ ആദ്യത്തെ ഡ്യൂക്ക് എന്നറിയപ്പെട്ടു . സുൽത്താൻപേട്ട് ടോപ്പിലെയുദ്ധത്തിൽ ടിപ്പുവിന്റെ ദിവാൻ പൂർണയ്യ വെല്ലസ്ലിയെ ഏറെക്കുറെ പരാജയപ്പെടുത്തി

■ അടുത്ത ദിവസം വെല്ലസ്ലി ഒരു വലിയ ആക്രമണത്തോടെ ഒരു പുതിയ ആക്രമണം നടത്തി, ഒരു മനുഷ്യനെയും നഷ്ടപ്പെടുത്താതെ മുഴുവൻ സ്ഥാനവും ഏറ്റെടുത്തു. പ്രധാന യുദ്ധത്തിന് 12 ദിവസം മുമ്പ് 1799 ഏപ്രിൽ 22 ന് ബ്രിട്ടീഷ് പാളയത്തിന്റെ പിൻഭാഗത്തേക്ക് റോക്കറ്റീയർമാർ സഞ്ചരിച്ചു, 6,000 ഇന്ത്യൻ കാലാൾപ്പടയുടെ ആക്രമണത്തിന്റെ തുടക്കത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നതിനായി ഒരേ സമയം ധാരാളം റോക്കറ്റുകൾ പ്രയോഗിച്ചു. ഫ്രഞ്ചുകാരുടെ ഒരു സൈന്യം, എല്ലാം സംവിധാനം ചെയ്തത് മിർ ഗോലം ഹുസൈൻ, മുഹമ്മദ് ഹുള്ളീൻ മിർ മിറാൻസ് എന്നിവരാണ്. ഏകദേശം 1,000 യാർഡ് ദൂരമുണ്ട് റോക്കറ്റുകൾ. ചിലത് ഷെല്ലുകൾ പോലെ വായുവിൽ പൊട്ടിത്തെറിക്കുന്നു, മറ്റുചിലത് (ഗ്ര ground ണ്ട് റോക്കറ്റുകൾ എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു) നിലത്തുവീഴുമ്പോൾ വീണ്ടും എഴുന്നേൽക്കുകയും അവരുടെ ശക്തി ചെലവഴിക്കുന്നതുവരെ ഒരു സർപ്പ ചലനത്തിലൂടെ ബന്ധിക്കുകയും ചെയ്യും.ബെയ്‌ലി എന്ന ഒരു യുവ ഇംഗ്ലീഷ് ഉദ്യോഗസ്ഥൻ ഇങ്ങനെ നിരീക്ഷിച്ചു: "വിനാശകരമായ മിസൈലുകളിൽ നിന്ന് അപകടമില്ലാതെ നീങ്ങാൻ ഞങ്ങൾ റോക്കറ്റ് ആൺകുട്ടികളോടൊപ്പമുണ്ടായിരുന്നു".അദ്ദേഹം തുടർന്നു:

》》》》

20,000 ശത്രുക്കളിൽ നിന്നുള്ള റോക്കറ്റുകളും മസ്‌കറ്ററിയും നിരന്തരമായിരുന്നു. ഒരു ആലിപ്പഴം കട്ടിയുള്ളതായിരിക്കില്ല. നീല വിളക്കുകളുടെ ഓരോ പ്രകാശവും റോക്കറ്റുകളുടെ ഒരു ഷവറിനൊപ്പം ഉണ്ടായിരുന്നു, അവയിൽ ചിലത് നിരയുടെ തലയിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുകയും പിന്നിലൂടെ കടന്നുപോകുകയും മരണം, മുറിവുകൾ, ഇരുപതോ മുപ്പത് അടി നീളമുള്ള മുളകളിൽ നിന്ന് ഭയാനകമായ മുറിവുകൾ എന്നിവ ഉണ്ടാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു, അവ സ്ഥിരമായി അവയുമായി ബന്ധിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു.

..............................《《《《《《《

■1799 മെയ് 2 ന് ശ്രീരംഗപട്ടണയ്‌ക്കെതിരായ ബ്രിട്ടീഷ് ആക്രമണത്തിനിടെ ടിപ്പു സുൽത്താന്റെ കോട്ടയ്ക്കുള്ളിൽ ഒരു ബ്രിട്ടീഷ് ഷോട്ട് റോക്കറ്റുകളുടെ ഒരു  ആക്രമണം ഉണ്ടായി ,  മെയ് 4 ന് ഉച്ചതിരിഞ്ഞ് കോട്ടയ്ക്കെതിരായ അവസാന ആക്രമണത്തിന് ബെയർഡ് നേതൃത്വം നൽകി, ''തോക്ക് കൊണ്ടുള്ള വെടിവെപ്പും റോക്കറ്റ് തീയും" വീണ്ടും കണ്ടുമുട്ടി, പക്ഷേ ഇത് വളരെയധികം സഹായിച്ചില്ല;ഏകദേശം ഒരു മണിക്കൂറിനുള്ളിൽ കോട്ട പിടിച്ചെടുത്തു. ഒരുപക്ഷേ മറ്റൊരു മണിക്കൂറിനുള്ളിൽ ടിപ്പുവിന് വെടിയേറ്റു (അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണത്തിന്റെ കൃത്യമായ സമയം അറിയില്ല), യുദ്ധം ഫലപ്രദമായി അവസാനിച്ചു. 

■ശ്രീരംഗപട്ടണയുടെ പതനത്തിനുശേഷം 600 ലോഞ്ചറുകളും 700 സർവീസ് ചെയ്യാവുന്ന റോക്കറ്റുകളും 9,000 ശൂന്യമായ റോക്കറ്റുകളും കണ്ടെത്തി. ചില റോക്കറ്റുകളിൽ സിലിണ്ടറുകൾ തുളച്ചുകയറി, അവയെ ആക്രമണകാരികളെപ്പോലെ പ്രവർത്തിക്കാൻ കഴിവുള്ളതായിരുന്നു, ചിലത് കൂര്‍ത്ത ഇരുമ്പു പോയിന്റുകളോ മുളയോട് ബന്ധിപ്പിച്ച സ്റ്റീൽ ബ്ലേഡുകളോ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഈ ബ്ലേഡുകൾ റോക്കറ്റുകളിൽ ഘടിപ്പിക്കുന്നതിലൂടെ അവയുടെ വേഗത്തിലുള്ള കറക്കം, ബ്ലേഡുകൾ പറക്കുന്ന അരിവാൾ പോലെ കറങ്ങുകയും അവയുടെ പാതയിലെല്ലാം ശക്തമായ ആക്രമണം ഉറപ്പുവരുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു.

ഈ അനുഭവങ്ങൾ ഒടുവിൽ റോയൽ വൂൾവിച്ച് ആഴ്സണലിനെ 1801 ൽ മൈസൂർ സാങ്കേതികവിദ്യയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ഒരു സൈനിക റോക്കറ്റ് ഗവേഷണ വികസന പരിപാടി ആരംഭിച്ചു.നിരവധി റോക്കറ്റ് കേസുകൾ മൈസൂരിൽ നിന്ന് ശേഖരിച്ച് വിശകലനത്തിനായി ബ്രിട്ടനിലേക്ക് അയച്ചു. ഖര-ഇന്ധന റോക്കറ്റുകളുടെ ആദ്യ പ്രകടനം 1805 -ൽവന്നു, തുടർന്ന് 1807-ൽ A Concise Account of the Origin and Progress of the Rocket Systemന്‍റെ 

പ്രസിദ്ധീകരണം, ആയുധശേഖരത്തിന്റെ കമാൻഡന്റിന്റെ മകൻ വില്യം കോൺഗ്രീവ് പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. നെപ്പോളിയൻ യുദ്ധങ്ങളിലും 1812 ലെ യുദ്ധത്തിലും ബ്രിട്ടീഷുകാർ ആസൂത്രിതമായി കോൺഗ്രീവ് റോക്കറ്റുകൾഉപയോഗിച്ചിരുന്നു. 1814 ലെ ബാൾട്ടിമോർ യുദ്ധത്തിലും ഇവ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു. അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെ ദേശീയഗാനമായ ദി സ്റ്റാർ സ്‌പാൻ‌ഗ്ലഡ് ബാനറിലും ഇവ പരാമർശിക്കപ്പെടുന്നു: റോക്കറ്റുകളുടെ ചുവന്ന തിളക്കം, ബോംബുകൾ വായുവിൽ പൊട്ടിത്തെറിക്കുന്നു .

■2017 ഏപ്രിലിൽ, വ്യത്യസ്ത വലുപ്പത്തിലുള്ള 102 ഉപയോഗിക്കാത്ത റോക്കറ്റുകൾഷിമോഗ ജില്ലയിൽ കണ്ടെത്തി. 

ടിപ്പു സുൽത്താന്റെ കീഴിലുള്ള ഒരു പ്രധാന സംഭരണിയും കോട്ടയും ആണെന്ന് സ്ഥിരീകരിച്ച അതേ സ്ഥലത്ത് ഉപേക്ഷിക്കപ്പെട്ട ഒരു കിണറ്റിൽ 2018 ജൂലൈയിൽ മറ്റൊരു 500 റോക്കറ്റുകൾ (അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ഉറവിടം പ്രകാരം 1,000) കണ്ടെത്തി. 

©മഹേഷ് ഭാവന

2015 സയന്‍സ് കോണ്‍ഗ്രസ്സ് വേദിയില്‍ വേദങ്ങളിലെ വൈമാനിക ശാസ്ത്രമുണ്ടെന്നും,പ്ലാസ്റ്റിക് സര്‍ജറി വിനായകനില്‍ നടന്നതെന്നും,കൗരവര്‍ ടെസ്റ്റൂബ് ശിശുക്കളാണെന്നും അവകാശവാദങ്ങള്‍ ഉന്നയിച്ച് ലോകത്തിനു മുന്നില്‍ ഇന്ത്യയെ കളിയാക്കി ചിരിക്കാന്‍ കാരണമാകുന്ന മണ്ടന്മാര്‍ക്കിടയില്‍ ടിപ്പു ഹീറോ ആണ്. ടിപ്പുവിനെ പലരും ഉയര്‍ത്തിക്കാണിക്കാന്‍ തയ്യാറാകാത്തതും സമൂഹത്തില്‍ മതങ്ങള്‍ക്കിടയിലെ കടുത്ത വിരോദം ഇത്തരം വിഷയങ്ങളെ ഉയര്‍ത്തിക്കാണിക്കാനും,അഭിമാനക്കുവാനും വിലങ്ങുതടിയായി ഭവിക്കുന്നു...

റഫറന്‍സ്

★ http://jazzarun.blogspot.com/2015/08/tipu-sultan-rockets.html?m=1

★https://www.thequint.com/amp/story/news%2Findia%2Ftipu-sultan-use-of-rockets

★https://indianexpress.com/article/research/how-the-mysorean-rocket-helped-tipu-sultans-military-might-gain-new-heights/

★Narasimha Roddam (2 April 1985) Rockets in Mysore and Britain, 1750–1850 A.D., National Aeronautical Laboratory and Indian Institute of Science, Bangalore 560017 India, Project Document DU 8503,

★https://www.thecitizen.in/index.php/en/NewsDetail/index/1/5911/Vimanas-Rockets-and-Tipu-Sultan

★ https://www.mathrubhumi.com/features/social-issues/science-congress-1.3465325